بررسی وضعیت کمبود موجودی کارت گرافیک و bitcoin mining

مقدمه

احتمالاً کسانی که رده متوسط و حتی رده بالا تصمیم به خرید کیس داشته یا برنامه‌ریزی برای خرید کارت گرافیک داشته‌اند به تغییرات شدید قیمتی و کمیاب یا نایاب شدن بسیاری از کارت های گرافیک برخورد کرده‌اند و این سؤال براشون پیش آمده:

علت خالی شدن بازار از کارت های AMD چیست؟

چرا بازاری که تا چند وقت پیش راکد و پر از موجودی بود هم‌اکنون به این وضعیت دچار شده است؟

چرا قیمت کارت های NVIDIA به شدت نوسان می کند؟

چرا کیفیت کارت های گرافیک دست دوم به شدت غیر قابل پیش‌بینی می شود؟

در این مقاله ما به بررسی این موضوعات و جواب به این سؤالات می پردازیم.

Coin mining – جویندگان سکه

یکی از موارد در‌آمد زایی که اخیراً در صنعت IT شروع به گسترش کرده است mining است که بر عکس معنی آن که استخراج است در حوزه کامپیوتری معنی متفاوتی دارد.

ماینینگ یا mining که معمولاً به صورت bitcoin mining یا ماینینگ بیت کوین هم اشاره می شود ( که البته کاملاً درست نیست، بیت کوین یکی از روش‌ها و واحدهای پول mining است ولی چون در ایران اولین بار مطرح شده است، معمولاً به این نام خوانده می شود.).

به زبان بسیار خلاصه، انجام پردازش، محاسبات و تحلیل‌هایی که نیازدارند تا انجام شود و در صورت حل شدن، در مقابل آن جایزه ای به حل کننده آن داده می شود. این جایزه یک واحد پولی مجازی است که خارج از کنترل دولت ها است و به صورت مجازی به کمک شبکه ای miner ها یا استخراج کننده ها به دست می اورند. در مثال bitcoin mining این جایزه یک bitcoin است. برای ذخیره کردن این کوین ها یا coin ها یا سکه شما نیازمند یک کیف پول مجازی هستید که این کیف پول مجازی به شبکه bitcoin ها وصل و امنیت این شبکه رو افزایش می دهند. با پیدا شدن هر coin سطح پیدا کردن coin بعدی سخت تر و زمان برتر می شود. در حال حاضر گروه‌های کاربری معمولاً به صورت pool کار می‌کنند تا شانس پیدا کردن coin بیشتر شود و در صورت پیدا کردن، بین تمام اعضای pool بسته به میزان پردازشی که انجام داده‌اند تقسیم می شود.

در حال حاضر پیدا کردن bitcoin از محاسبات سخت شده است ولی جانشینان بسیاری برای استخراج coin وجود دارد که همچنان کاربران استفاده می‌کنند و همواره واحد های پولی مجازی جدید وارد می‌شود تا همچنان در آمد کسب کنند. در حال حاضر معروف ترین آن در زمان نوشتن این مقاله Ethereum است که به علت بالارفتن ارزش آن تعداد افرادی که شروع به استخراج آن کرده‌اند بسیار زیاد شده است.

نمونه‌ای از بحث‌ها که در یوتیوب می‌توانید برای بهتر فهمیدن آن پیدا کنید:

https://www.youtube.com/watch?v=GmOzih6I1zs

https://www.youtube.com/watch?v=E_PeYgMbiVk

https://www.youtube.com/watch?v=JqnbtFHlOsA

و در فروم های مختلف (خارجی و ایرانی ) هم می‌توان در این رابطه مطالب مختلف پیدا کرد که کاربران در رابطه با این موضوغ بحث می کنند– برای مثال:

http://forum.lioncomputer.ir/index.php?/topic/74979-%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%86%DB%8C%D9%86%DA%AF-mining/

در رابطه با انجام این کار، ریسک ان، هزینه ای که صرف این کار می شود، در آمد های بدست آمده و شکست هایی که در این راه وجود دارد، داستان‌های تلخ و شیرین بسیار وجود دارد که خارج از بحث این مقاله است و تنها نکته که البته مهم‌ترین نکته در رابطه با این موضوع را می‌توانم بگم این است که حتماً قبلاً از شروع به mining ، مطالعات بسیار زیاد انجام بدهید و همچنین بازار مالی پول‌های مجازی و سیستم‌های coin mining را بطور کامل درک کنید تا دچار ضرر نشوید. مخصوصاً اگر در حوزه ای وارد بشید که حرفه های mining با دستگاه‌های اختصاصی و بسیار قوی آن حضور دارند.

برای نمونه:

https://www.youtube.com/watch?v=fSAzq-4uNSY

یا مصرف برقی که فقط در یک سیستم تکی خواهید داشت برای نمونه:

https://www.youtube.com/watch?v=ToPI8UfGSEk

 

mining و سخت افزارهای آن

در گذشته و به علت تازه بودن این کار از CPU های استاندارد برای این کار استفاده می‌شده است ولی به مرور با سخت تر شدن آن و بازدهی کمتر CPU ها یا پردازنده ها به مرور ماینر ها شروع به پیدا کردن روش‌های جدیدتر کردند که یکی از این روش‌های استفاده از GPU هستش که بخاطر نوع طراحی آن‌ها در محاسبه اعداد امکان استفاده در ماینیگ یا mining فراهم شده و مورد استفاده ماینرها قرار گرفته است. به مرور با افزایش تعداد ماینر ها و گسترش این بازار شرکت های مختلفی شروع به تولید کردن انواع سخت‌افزار های mining که معمولاً به ASIC hardware معروف هستند کردند که توانی به مراتب بیشتر در مقابل مصرف کمتر را دارند و معمولاً ماینرهای حرفه‌ای از این وسایل برای استخراج coin ها استفاده می کنند.( معمولاً درcoin های معروف ASIC استفاده می شود)

معمولاً برای mining های جدید به علت متفاوت بودن پروتکل محاسبات و نبود ASIC تنظیم شده برای coin جدید، از GPU یا پردازنده گرافیکی که در کارت های گرافیکی موجود است، استفاده می‌شود تا بیشترین بازدهی را داشته باشند. در این حالت اگر یکی از واحد های coin که در زمان حاضر Ethereum به علت تازگی و همچنین بالا رفتن ارزش آن خواهان زیادی پیدا کند نتیجه این وضعیت، درخواست بالا برای کارت های گرافیک می شود.

کارت های گرافیک و مصرف کننده های جدید، miner ها

در رابطه با توان کارت های AMD و NVIDIA مقالات مختلفی نوشته شده و نقد و بررسی های بسیاری در حوزه بازی‌ها و غیر بازی انجام شده است ولی در زمینه mining داستان متفاوتی را شاهد هستیم

در حوزه mining بسته به سازگاری روش‌های محاسبات با کارت های گرافیک، رابط های ارتباطی بر اساس OPENGL برای کارت های AMD و CUDA برای کارت های NVIDIA نوشته می‌شود و هر چه رابط های ارتباطی بهینه‌تر باشد، کارت های گرافیک بازدهی بیشتری در محاسبات خواهد داشت.

این موضوع باعث می‌شود در coin mining ، در برهه‌ای یک برند از کارت های گرافیک نسبت به برند دیگر برای این کار ارجحیت داشته باشد. مثلاً در استخراج coin های Ethereum در حال حاضر بازدهی کارت های AMD نسبت به کارت های NVIDIA بیشتر است و در نتیجه ماینر ها بدنبال تهیه کارت های AMD می روند، البته این وضعیت ثابت نیست و همواره نرم افزارهای mining اپدیت و بازدهی کارت ها در این زمینه تغییر می‌کند. در مواردی بهینه سازی روش‌های mining ممکن است بر روی کارت های nvidia جواب بدهد و درخواست برای این کارت ها بیشتر شود.

در نهایت درخواست خرید برای کارت های گرافیک به علت نیاز ماینر ها افزایش شدید پیدا می‌کند و باعث کمبود موجودی کارت گرافیک در بازار و بالا رفتن کاذب قیمت ها می شود. این موضوع در زمانی که بازار راکد است بیشتر خود را نشان می‌دهد چون هیچ‌کس انتظار چنین وضعیتی را نداشته و سفارش گذاری متناسب با تقاضا وجود ندارد ( در حالی که بازار سخت‌افزار اشباع و وارد کنندگان به علت جلوگیری از ضرر حجم واردات را محدود کرده‌اند درخواست به علت افزایش ارزش coin های مجازی به شدت بالا رفته است)

معمولاً در سیستم‌های mining بسته به بودجه، ارزش coin و قدرت سخت افزارها از 2 تا13 کارت گرافیک ( در صورت معمول بین 4 تا 6 کارت گرافیک ) بر روی یک مادربرد استفاده می کنند.

این موضوع باعث درخواست چند برابری کارت گرافیک در بازار می‌شود. در حالتی که افراد نیمه حرفه‌ای و حرفه ای بازار معمولاً 2 کارت گرافیک و در موارد محدود 3 کارت گرافیک استفاده و 20 درصد بازار را شامل می‌شدند، کاربران عادی تنها 1 کارت گرافیک در سیستم خود استفاده و معمولاً 80 درصد بازار را شامل می شوند ، miner ها حجم عظیمی از درخواست ها را به بازار تزریق می کنند.

این موضوع مختص ایران نیست و در تمام کشورهای دنیا این مسأله کم و بیش رخ داده یا در حال رخ دادن است.( در کشورهایی که سردسیر یا هزینه برق پایین‌تر است به نسبت بیشتر و در مناطق دیگر کمتر )

در کنار افزایش درخواست برای کارت گرافیک یا graphic card، این موضوع همچنین باعث درخواست برای قطعاتی که مناسب برای mining هستند هم می شود. به عنوان مثال مادربرد های دارای تعداد زیاد PCI-E و M.2 – هارد های SSD برای coin mining هایی که نیاز به hash کردن حجم عظیم اطلاعات روی وسایل ذخیره سازی دارند، PSU یا power supply یا منبع تغذیه های مناسب جهت تأمین برق 24 ساعت در 7 روز هفته برای کل سیستم و مقاوم در مقابل استفاده طولانی مدت که در بعضی موارد، حتی از ترکیب دو منبع تغذیه بجای استفاده از یک منبع تعذیه بزرگ استفاده می‌شود تا هزینه نهایی کاهش پیدا کند.

در این وضعیت، افراد عادی که تصمیم به خرید سیستم جدید، تعویض سخت افزارهای فعلی با مدل های قوی‌تر و/یا بروز رسانی سخت افزارها با مدل های جدیدتر دست دو را پیگیری می‌کنند در این حالت دچار مشکل می‌شوند که در این حالت خرید را انجام بدهند یا صبر کنند. برای راهنمایی این دوستان من به سه دسته اصلی خریداران را تقسیم و توضیح می‌دهم تا راحت‌تر بتوانید تصمیم به خرید بگیرند.

خریداران جدید سیستم: تصمیم مناسب در این وضعیت

خریداران جدید سیستم بسته به بودجه ای که دارند، ممکن است محصولاتی که می‌خواهند در بازار پر درخواست miner ها قرار بگیرد یا نگیرد. در حالت عمومی در صورتی که بازار بهم ریخته بود حتماً از بخشی که ماینر ها به شدت درخواست خرید دارند دوری کرده و در صورتی بیشتر قطعات و بودجه شما در بازار قرار می‌گیرد که مشترک با بازار هدف miner ها است، توصیه اکید من صبر کردن است تا بازار آرام شود.

برای مثال در زمان حاضر، کارت های میان رده RX 480 , RX 470 , RX580 و RX570 به شدت مورد در خواست miner ها است و باعث شده کارت های این رده محصولات که قیمت هایی بین 900 تا 1200 هزار تومان داشته‌اند هم‌اکنون به قیمت های 1300 تا 1500 هزار تومان فروخته شوند که در مواردی با محصولات رده بالاتر خود هم قیمت می‌شوند در حالی که بازدهی مشابه آن‌ها را در کارکرد های کاربران عادی ندارند. در این حالت خرید این‌گونه کارت ها مناسب نیست. این وضعیت ممکن است حتی به افزایش کارت های رده بالاتر به علت احتمال خرید این‌گونه کارت ها توسط miner ها بشود که در این حالت خرید این‌گونه محصولات در صورتی جهش قیمتی پیدا کرده‌اند در شرایط فعلی به صرفه نیست.

در حال حاضر معمولاً کسانی که زیر 2 تا 2.5 میلیون تومان خرید سیستم انجام می‌دهند ( بدون مانیتور ) در حال حاضر از بازار مورد تقاضای ماینر ها دور هستند

کسانی که بین 2.5 تا5 میلیون هستند کسانی هستند که در حال حاضر بخشی از قطعات سیستمی آن‌ها ( از جمله کارت گرافیک ) در شرایط پر نوسان فعلی قرار دارد و در صورتی که می‌خواهند خرید کنند بهتر است از محصولات هم رده قیمت nvidia استفاده کنند. در صورتی که مانیتور های دارای ساپورت freesync دارید، توصیه نمی‌کنم nvidia خرید کنید و صبر کنید تا مجدد بازار از کارت گرافیک پر شود.

کسانی که در رده های بالاتر از 5 میلیون تومان قرار می‌گیرند در حال حاضر یک حاشیه امن نسبی دارند ولی ممکن است در آینده محصولات GTX 1070 و GTX 1080 مورد درخواست ماینرها در آینده قرار بگیرد که در این صورت بهتر است صبر کنید تا بازار آرام شود سپس شروع به خرید کنید.

اپگرید کنندگان سخت افزار

در این حالت کسانی که قطعات نو جهت تعویض و افزایش بازدهی سیستم خود می خرند مخصوصاً وقتی تصمیم به خرید کارت گرافیک می‌گیرند باید به نوسانات قیمت قبل از خرید دقت کنند. مخصوصاً کسانی که می‌خواهند از قابلیت freesync مانیتور های خود استفاده کنند و نیاز به خرید محصولات AMD دارند در این حالت بهتر است صبر کنید تا مجدد بازار پر و قیمت ها به روال عادی برگردد در غیر این صورت هزینه ای که بابت این کارت ها می‌دهید چندان منطقی نخواهد بود. در صورتی که مانیتور free sync ندارید یا تصمیم به خرید مانیتور با این قابلیت را در طی 3-4 سال آینده ندارید می‌توانید از همه رده کارت های AMD در بازه قیمت مشابه استفاده کنید که به صرفه تر است.

خریداران دست دوم

بزرگترین مسأله ای که miner ها به بازار می‌زنند تأثیر در فروش قطعات دست دوم است.

در حالت عادی کارکرد سیستم‌های miner ها مشابه یک سیستم سرور که به صورت کامل 24 ساعت روز و 7 روز هفته روشن است و در کنار آن، به طور تقریبی در 100% توان اسمی خود کار می‌کنند و فشار بسیار زیادی به قطعات وارد می کند.

در صورتی که miner ها شرایط نگهداری و فشاری کاری سیستم‌ها را کنترل و مدیریت نکنند فشار بسیار زیادی به قطعات مصرفی آن‌ها می آورد که به شدت در عمر آن‌ها تأثیر و در صورت عدم رعایت به قطعات صدمه وارد می کند. معمولاً فعالیت miner ها به صورت دوره ای کم و زیاد می‌شود و در برهه‌ای که coin mining به صرفه نباشد یا جهت اپدیت و قوتر کردن سیستم‌های mining ، شروع به فروش قطعات فعلی و خرید قطعات جدید می کنند.

در این حالت در صورتی که قطعات دست دوم بخواهید بخرید به حجم انبوه قطعات که ماینر ها عرضه می‌کنند برخورد می‌کنید.

در صورتی که می‌خواهید قطعات دست دوم خرید کنید دقت کنید که فروشنده ماینر است یا خیر؟ (معمولاً سابقه فعالیت کاربر در تاپیک های انجمن فروشنده یا اعلام اینکه در چه حوزه ای کار می کنه می‌تواند کمک کند – کسی که چندین کارت گرافیک مشابه در یک بازه زمانی کوتاه می فروشه نمی‌تواند گیمر باشد) همچنین از کسانی که تلاش می‌کنند miner بودن خود را مخفی کنند دوری کنید چون به اندازه کسانی که اطلاعات کمی از قطعه در حال فروش می‌گذارند، ریسک خریدشون بیشتر است.

در مرحله بعد همه سابقه های فروش قبلی آن‌ها را بررسی کنید، هر چه میزان فروش بدون مشکل بیشتری داشته باشن، احتمال بهتر بودن وضعیت قطعات بیشتر است، چون نشان می‌دهد ماینر از سخت‌افزار بهتر نگهداری کرده است. همچنین در صورتی که ماینر مشکلات احتمالی کارت و همچنین تعویض خمیر حرارتی یا thermal paste را اعلام می‌کند به مراتب شفافیت خودش را نشان می دهد.

در کنار این موارد کسانی که کار mining انجام می‌دهند معمولاً کارت های خودشون را با قیمت پایینتری عرضه می‌کنند که علت این موضوع به علت فشاری بیشتر بر روی کارت است ( البته اگر فروشنده ماینر در زمینه فروش قطعات سالم مطرح باشد قیمت هایش به قیمت های کارت های همرده دست دوم می‌تواند برسد.) این موارد در صورتی برقرار است که از سایت‌های مطرح فروش سخت افزاری یا نرم افزاری مثل p30world، persiantools ، lioncomputer و … که کاربران در آن فعالیت می‌کنند استفاده شود. در صورتی که از سایت‌هایی مثل شیپور، دست دو، دیوار و … استفاده شود به علت نبود سابقه چندان در رابطه با فروشنده، مسأله تشخیص وضعیت کارت ها و قطعات، سخت تر می شود.